Spy vs Spy: ο 007 και η πρακτορομανία των '60s

Τώρα που ο Homo Ludens ολοκλήρωσε το πρώτο μέρος της εποποιίας του 007 - τα '60s - δράττομαι της ευκαιρίας να προσθέσω μερικές ψηφίδες που συμπληρώνουν την εικόνα. Όχι ότι μένουν πολλά να πει κανείς - ο Τζέιμς Μποντ αποτελεί πια μια εμβληματική μορφή της μαζικής κουλτούρας κι έναν από τους δύο βασικούς πόλους της ποπ κουλτούρας του '60 - ο άλλος είναι ασφαλώς οι Beatles. Η αναλογία δεν είναι τυχαία. Όπως οι Beatles άλλαξαν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ποπ, προκαλώντας την British Invasion που έκανε την αμερικανική ροκ σκηνή να σκάσει από ζήλια, έτσι και ο Μποντ προκάλεσε αντίστοιχο σεισμό στα θεμέλια της βιομηχανίας ειδώλων που ήταν το Χόλιγουντ - και το οποίο δεν μπορούσε ποτέ να κάτσει άπρακτο και να δει έναν σνομπ Άγγλο πράκτορα να κυριαρχεί στο σινεμά. Έπρεπε οπωσδήποτε να βρεθεί η αμερικανική απάντηση στον Τζέιμς Μποντ. Για την ακρίβεια, βρέθηκαν δύο απαντήσεις. Και οι δύο βγήκαν στις αίθουσες το 1966.Για τη μία έχω ήδη κάνει μια αναφορά: ήταν το Οur Man Flint, με πρωταγωνιστή τον γιγαντιαίο Τζέιμς Κόμπερν στο ρόλο του ατίθασου πρώην πράκτορα Ντέρεκ Φλιντ.Η ταινία είναι ένα ψυχεδελικό λούνα παρκ κινηματογραφικού χαβαλέ, μια διασκεδαστική παρωδία του σύμπαντος του 007, με όλα τα στοιχεία να βρίσκονται στην υπερβολή: την διάχυτη σεξουαλικότητα, το φετιχισμό της βίας, τον κοσμοπολιτισμό, τις πολυπλόκαμες μυστικές οργανώσεις - κι ένα γαμάτο μουσικό θέμα από τον Τζέρι Γκόλντσμιθ. Η ταινία σημείωσε επιτυχία, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ένα σίκουελ, με τίτλο In Like Flint, με την ίδια ακριβώς συνταγή.Έχω την τύχη να έχω δει και τις δύο αυτές ταινίες, σε μικρή ηλικία, στο σινεμά, ένα καλοκαίρι - την εποχή που η νομοθεσία για τα δικαιώματα προβολής ταινιών ήταν διαφορετική, με αποτέλεσμα να είναι εφικτό στα μέσα του '80 να μπορείς να βλέπεις στο σινεμά ταινίες εικοσαετίας - και θυμάμαι να με εντυπωσιάζει το άψογο στιλ του Κόμπερν, που περιφερόταν, ψηλόλιγνος και βαριεστημένος, ανάμεσα σε δεκάδες πρόθυμες γυναίκες, έτοιμος να κάνει ό,τι τον πρόσταζε η φύση του - γιατί ο Ντέρεκ Φλιντ δεν έδινε σημασία στο καθήκον.


Αντιθέτως, δεν είχα τη χαρά να δω την άλλη απάντηση στον 007 που βγήκε το 1966.Το Silencers ήταν η μεταφορά στο σινεμά των περιπετειών του εκτελεστή Ματ Χελμ, ήρωα κάτι άθλιων pulp βιβλίων του Ντέιβιντ Χάμιλτον. Ο παραγωγός Ίρβινγκ Άλεν, πρώην συνεργάτης του Κάμπι Μπρόκολι, δημιουργού των ταινιών του 007 είχε τη φαεινή ιδέα να κρατήσει μόνο το όνομα και ελάχιστα στοιχεία από τα "σοβαρά" βιβλία - και να αναθέσει το ρόλο του σούπερ πράκτορα στον Ντιν Μάρτιν.

Η ιδέα ήταν ιδιοφυής: αν υπήρχε ένας άνθρωπος στην Αμερική που ενσάρκωνε το lifestyle του Μποντ πριν ακόμα γεννηθεί ο Μποντ στη φαντασία του Φλέμινγκ, αυτός ήταν ο Μάρτιν.Έχοντας φτιάξει μια περσόνα γαλαντόμου γαλίφη που σαγηνεύει τις γυναίκες με το τραγούδι, το χιούμορ, το άψογο στιλ του, ο Μάρτιν ήταν έτοιμος για το ρόλο - το μόνο που χρειαζόταν ήταν να του προσθέσουν ένα πιστόλι στο ένα χέρι (στο άλλο κρατούσε πάντοτε, έτσι κι αλλιώς, ένα ποτήρι).Ο Ντιν Μάρτιν υποδύθηκε τον Ματ Χελμ σε τέσσερις ταινίες, έχοντας στο πλευρό του χυμώδη it girls της εποχής όπως η Στέλα Στίβενς και η Αν-Μαργκρετ, με ήρωες όπως ο Έλμερ Μπέρνσταϊν και ο Λάλο Σίφριν να του γράφουν μουσική, ενώ ο ίδιος έκανε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα από καθέναν: να ενσαρκώνει το νόημα του swinging lifetyle, με ζέση και αυτοσαρκασμό.


Βέβαια, η καλύτερη απάντηση στον Μποντ ήρθε επί βρετανικού εδάφους - κι από τον ίδιο παραγωγό των ταινιών του 007: τον Χάρι Σάλτζμαν, ο οποίος θεώρησε καλό να μεταφέρει στην οθόνη τα βιβλία του Λεν Ντέιτον, με πρώτο τον "Απόρρητο φάκελλο Ιπκρες".Η ταινία (όπως και το βιβλίο) είναι το ακριβώς αντίθετο του σύμπαντος του 007. Αν ο Τζέιμς Μποντ είναι η απόλυτη αντρική φαντασίωση, ο Χάρι Πάλμερ είναι η προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα. Με τα χαρακτηριστικά του - δεν υπάρχουν λόγια να περιγραφεί το πόσο θεός είναι - Μάικλ Κέιν (κι αυτά τα χοντρά κοκάλινα γυαλιά που συνταγογραφεί το δημόσιο όπου Γης), ο Χάρι Πάλμερ είναι ένας λαϊκής καταγωγής, χαμηλόμισθος ρουτινιάρης αξιωματικός, που αναλαμβάνει απρόθυμα τις αποστολές που του αναθέτουν, ελπίζοντας στα οδοιπορικά και μια αυξησούλα, για την οποία σε καμία περίπτωση δεν αξίζει τον κόπο η ταλαιπωρία (το ξύλο, το κρύο, οι κίνδυνοι, οι σφαίρες) που υφίσταται.Με το μισό team των ταινιών του 007 να συστρατεύεται, η ταινία είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ, με συγκλονιστική μουσική από τον Τζον Μπάρι, που ξεπέρασε τον εαυτό του, με αυτήν την ανατριχιαστική σύνθεση, την οποία τιτλοφόρησε "a man alone" - και η οποία ακούγεται στην ταινία σε δεκάδες παραλλαγές, η μια πιο τζάζι από την άλλη - πιάνοντας στο έπακρο το πνεύμα του ήρωα, του μοναδικού μυστικού πράκτορα που έχουμε δει ποτέ να ξυπνά αγουροξυπνημένος και, με τα μάτια κλειστά, να φτιάχνει πρωινό ΑΛΕΘΟΝΤΑΣ Ο ΙΔΙΟΣ ΤΟΝ ΚΑΦΕ ΤΟΥ! Θα έκανε ποτέ κάτι τέτοιο, αυτός ο κακομαθημένος βουτυρομπεμπές, ο Τζέιμς Μποντ;