Αντώνης Καρκαγιάννης (1932-2010)

Ήθελα χρόνια να τον πάρω τηλέφωνο - από τότε που πέθανε ο Δήμος Μαυρομμάτης. Πίστευα - και συνεχίζω να πιστεύω - ότι έπρεπε να βγει ένα βιβλίο με τα κείμενά του Μαυρομμάτη, μου φαίνεται τρομακτικό να πεθαίνει ένα τέτοιο μυαλό και να μην μένει πίσω τίποτα από τα γραπτά του - και θεωρούσα ότι ο Καρκαγιάννης ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να συμβάλλει σ' αυτό. Ήμουν πρόθυμος να κάνω όλη τη δουλειά, να βρω τα άρθρα του από τον "Αναγνώστη" (update: στην αρχή, είχα γράψει εκ παραδρομής "Δημοσιογράφο", την εφημερίδα που έβγαλε την ίδια περίπου εποχή, αν δεν κάνω λάθος ο Φιλιππόπουλος - mea culpa), την "Πρώτη", τον "Ελεύθερο Τύπο" και τα πιο παλιά, που δεν τα ξέρω, αλλά χρειαζόταν ένας άνθρωπος με αξιοπιστία, να βγει μπροστά, να δώσει την κατεύθυνση, να γράψει έστω μια εισαγωγή. Δεν τηλεφώνησα ποτέ - αφ' ενός γιατί δεν βρήκα ποτέ τον χρόνο να ασχοληθώ σοβαρά με αυτό, κι αφ' ετέρου γιατί ντρεπόμουν. Έτσι κι αλλιώς, δεν τον ήξερα τον άνθρωπο, δεν είχαμε μιλήσει ποτέ, απλώς παρακολουθούσα σιωπηλά τις διαλέξεις του στο τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Καποδιστριακού. Από την ώρα που έμαθα για τον θάνατό του, σπάω το κεφάλι μου κι όμως για κάποιον λόγο το μόνο που θυμάμαι από το μάθημά του είναι ότι θεωρούσε υπερεκτιμημένη τη "Le Monde" (δεν είχε δίκιο, είναι εξαιρετική εφημερίδα) - κι όμως ήταν από τους αγαπημένους μου, ένας ευγενέστατος, οξυδερκής άνθρωπος με έναν απίστευτα κομψό τρόπο ομιλίας.
Τώρα που το σκέφτομαι, συνειδητοποιώ ότι το έτος μου έπαθε μεγάλη ζημιά τότε, το πρώτο μισό των '90s. Αν οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν να σου εξηγήσουν τον ελληνικό Τύπο είναι ο Καρκαγιάννης, ο Μαυρομμάτης, ο Σοφιανός Χρυσοστομίδης, ο Κώστας Ρεσβάνης και ναι, ακόμη και ο Σεραφείμ Φυντανίδης, η αντίληψή σου για τις εφημερίδες είναι τελείως διαφορετική από αυτό που συναντάς όταν καταλήγεις να δουλέψεις σ' αυτές (ακόμη κι αν είναι κάτω από τον Καρκαγιάννη ή τον Φυντανίδη).
Θυμάμαι όμως έντονα το σοκ που πάθαμε όταν, νεαροί φοιτητές με δίψα για την "Τέχνη", περάσαμε ένα βράδυ στην (φρικαλέα) αίθουσα της Εταιρίας Ελλήνων Σκηνοθετών στην Τοσίτσα, βλέποντας ταινίες μικρού μήκους και στην πρώτη σκηνή μίας από αυτές (της Φρίντας Λιάππα; της Τώνιας Μαρκετάκη; γαμώτο!) είδαμε τον καθηγητή μας να γαμοσταυρίζει, παίζοντας έναν μεσοαστό. Μετά έμαθα ότι ήταν ένα από τα μέλη της ομάδας που έβγαλε τον θρυλικό "Σύγχρονο Κινηματογράφο". Έμαθα κι άλλα. Για την εξορία του, ας πούμε - στην οποία και ο ίδιος ανέτρεχε πού και πού στην στήλη του στην Καθημερινή, για να μας θυμίσει ότι ένας άνθρωπος που έχει αγωνιστεί γι' αυτήν την προβληματική δημοκρατία που έχουμε, δικαιούται να κάνει κριτική στα πρόσωπα και τους θεσμούς της. Συνάντησα και ανθρώπους που τον αντιπαθούσαν βαθιά και είχαν πολλά ράμματα για την γούνα του. Αλλά το καλύτερο που άκουσα ήταν την εποχή που μάθαινα κουτσομπολιά για το παρασκήνιο της ελληνικής Αριστεράς. Ένα από αυτά ήθελε το ΚΚΕ να στρατολογεί μέλη χωρίς ταυτότητα, που αναλάμβαναν να μπουν στις τράπεζες, τις επιχειρήσεις, τον "έχθρό" με λίγα λόγια και να ανατρέψουν το σύστημα από μέσα. Μετά την κατάρρευση του Υπαρκτού, όλοι αυτοί παραμένουν ακόμη ανενεργοί πράκτορες μιας σκιαμαχίας - όσοι δεν μετατράπηκαν σε σκληρούς καπιταλιστές, αναλαμβάνοντας τις επιχειρήσεις που είχαν αποκτήσει με χρηματοδότηση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Καρκαγιάννης υποτίθεται πως ήταν ένας από αυτούς - ένας μυστικός πράκτορας στην καρδιά του αστικού Τύπου, που επικοινωνούσε μόνο με τον Χαρίλαο. Δεν πιστεύω ότι είναι αλήθεια, φυσικά, αλλά γελάω πάντα κάθε φορά που το σκέφτομαι. Αλλά η σκέψη που κυρίως με απασχολεί είναι άλλη: θα βρεθεί κάποιος να μαζέψει και να βγάλει έναν τόμο με τα δικά του κείμενα;

UPDATE (Post μέσα στο post, από τον Homo Ludens)

O εκδότης μου, Αντώνης Καρκαγιάννης

Δεν τα πολυκαταλαβαίνω τα παραπάνω, αυτά που έγραψε το έτερον ήμισύ μου σ' αυτό το blog, ο Mr. Arkadin. Δεν τα πολυκαταλαβαίνω γιατί αφ' ενός δεν έχω καμμία ιδίαιτερη σχέση με την Αριστερά, πέραν του ότι σε κάτι δημοτικές εκλογές ψήφισα Μπάμπη Ζιώγα για Δήμαρχο Αμαρουσίου γιατί μου άρεσε το μουστάκι του, αφ' ετέρου γιατί δεν πολυέχω σχέση και με τη δημοσιογραφία, με την ακαδημαϊκή της έννοια... Δεν ξέρω ποιος είναι ο Δήμος Μαυρομάτης, κοινώς. Δεν ήθελα ποτέ να γίνω δημοσιογράφος, δεν διδάχτηκα αρχές, φιλοσοφίες, την τέχνη των Μ.Μ.Ε., εγώ ήθελα από πάντα να γίνω περιοδικατζής, αυτό ακριβώς, και προτίμησα να μην σπουδάσω στο "Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε." που ήταν τόσο hot στις αρχές της δεκαετίας του '90, αλλά πήγα κι έβγαλα την Κλασσική Φιλολογία, για να έχω την δικαιολογία ότι τουλάχιστον ξέρω καλά τη γλώσσα.

Δεν τα πολυκαταλαβαίνω επίσης, γιατί στο κεφάλι μου, όπως και στων περισσότερων Ελλήνων, εκείνη η περίοδος, η μετά την Κατοχή και μέχρι τη Χούντα των Συνταγματαρχών είναι ένας δυσνόητος αχταρμάς που κινείται πάνω σε έναν επίσης ψιλοακαθόριστο άξονα που μιλούσε για "κομμουνιστική απειλή" και είχε να κάνει με ξεροκέφαλους -όπως τους βλέπω σήμερα, βοηθούμενος κι από την Ιστορία- ανθρώπους εκατέρωθεν. Για να το πω πολύ απλά και κυνικά, δεν μου κάνουν πια καμμία εντύπωση τα περί διώξεων και φυλακίσεων, μού μοιάζει απολύτως λογικό όλοι οι κομμουνιστές της εποχής να έχουν περάσει από νησιά τύπου Λέρος, Γυάρος, Αίγινα, να ξέρουν απ' έξω κάθε τρύπα στο σοβά των φυλακών όλης της χώρας κι όλους τους βασανιστές με τα μικρά τους ονόματα. Νομίζω ότι, κατά κάποιον τρόπο, αυτό ήταν ένα είδος Πανεπιστήμιου που έπρεπε να τελειώσεις, μια μορφή εξετάσεων που έπρεπε να δώσεις για να γίνεις τελικά πραγματικά αποδεκτός από τους συντρόφους σου. Ο Αντώνης Καρκαγιάννης μπαινόβγαινε στις φυλακές από το 1953 μέχρι και το τέλος της χούντας. Μια ολόκληρη εικοσαετία. Κι όμως τελικά, μέχρι σήμερα υπήρχαν πάντα κάποιοι στο ΚΚΕ ή στην ευρύτερη Αριστερά που τον αμφισβητούσαν. Κάτι τέτοια κάνουν αυτοί οι Αριστεροί και δεν τους αντέχω...

Δεν ξέρω πώς είναι οι άνθρωποι που μπαινοβγαίνουν στις φυλακές, έχω μια ιδέα μόνο, και ο Αντώνης Καρκαγιάννης απείχε πολύ από αυτήν. Η εικόνα που έχω από τον μέχρι χθες εκδότη μου δεν είναι αυτή ενός κολλημένου μαχητή πολιτικών δογμάτων -ή κάποιου σκληροτράχηλου μάγκα. Είναι η εικόνα ενός γνήσιου gentleman. Αυτού που όχι μόνο θα σε περιμένει στο ασανσέρ, αλλά που στο δικό σου "μετά από εσάς", θα επιμείνει "παρακαλώ", κι ας είναι 40 και βάλε χρόνια μεγαλύτερος, κι ας είσαι ντυμμένος με τζιν και t-shirt και κατακόκκινα wayfarers, κι ας είσαι απλά ένας περιοδικατζής, ένας εκπρόσωπος αυτού του καινούργιου πράγματος που άνθρωποι σαν τον Καρκαγιάννη δεν συμπαθούν ιδιαίτερα -ας πούμε, εκπρόσωπος του δόγματος "να φέρουμε λεφτά από διαφημίσεις", που τι σχέση μπορεί να έχει με την δημοσιογραφία; Ο Αντώνης Καρκαγιάννης μου μιλούσε πάντοτε στον πληθυντικό, κρατώντας μια απόσταση τυπικής ευγενείας από ένα σύμπαν που έτσι κι αλλιώς δύσκολα θα κατανοούσε -δεν ήταν έτσι με τους άλλους διευθυντές της "Καθημερινής".

Αλλά αυτή η τυπική ευγένεια και η απόσταση δεν μου γέννησε ποτέ αντιπάθεια ή αδιαφορία. Το γεγονός ότι ήταν εκεί από το 1983, ότι κάθε φορά που η εφημερίδα βρισκόταν σε κάποιου τύπου κρίση αυτόν επέλεγε ο ιδιοκτήτης για πυροσβέστη και κυρίως το γεγονός πως οι Αλαφούζοι έβγαλαν το όνομά τους από την ταυτότητα ακριβώς για να εμφανίζεται ως εκδότης ο Αντώνης Καρκαγιάννης, ένας γνήσιος δημοσιογράφος, ένας άνθρωπος που έζησε την πολιτική -και την πλήρωσε- όσο λίγοι, μου θύμιζε ότι πρέπει να παραμένω σεμνός. Τα κείμενά του και η ιστορία του μου εξηγούσαν πόσα λίγα έχω κάνει και άρα πόσο λίγο αέρα πρέπει να παίρνω. Η στάση του στα συμβούλια της εφημερίδας (δεν ήμουν παρών, αλλά κάποια πράγματα γίνονταν γνωστά) με δίδασκε πως άλλο το να είσαι έμπειρος κι άλλο το να είσαι σοφός. Και τελικά, αν και δεν τον είχα ποτέ καθηγητή, αν και δεν μιλούσαμε καθημερινά στη δουλειά, μάθαινα από αυτόν όλο και περισσότερα για τη δουλειά μου. Και μια στο τόσο, ερχόταν και μια έκπληξη. Όπως μια φορά, σε μια εποχή που ούτε καλλιτεχνικό γυμνό δεν τολμούσαμε να δημοσιεύσουμε μπας και σκανδαλίσουμε το κοινό της εφημερίδας, που ο Αντώνης Καρκαγιάννης ήλθε ψάχνοντας φωτογραφία μιας πορνοστάρ για τη στήλη του. Όχι μιας ωραίας γυναίκας ή μιας γυμνής έστω. Ήθελε μια πρόστυχη πορνοστάρ. Για να σχολιάσει κάτι για την κατάντια μας. Εντάξει, κατόπιν εορτής μεν, αλλά θα πω ότι ήταν πολύ μπροστά.