Και το «ελληνικό Όσκαρ» πάει στον...

Σκηνή από τη "Στρέλλα" του Πάνου Κούτρα

Ο ετεροχρονισμός ήταν τόσο υπερβολικός που στο τέλος κατέληξε στην πιο επίκαιρη παρακολούθηση ταινίας που έχω απολαύσει ποτέ. Η "Στρέλλα" βγήκε στις αίθουσες στις 17 Δεκεμβρίου. Κι εγώ αξιώθηκα να τη δω μόλις χθες, σχεδόν πέντε μήνες μετά. Αλλά χθες παρουσιάσθηκαν και τα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, τα πρώτα «ελληνικά Όσκαρ» (σιχαμένη φράση), εκεί όπου η ταινία του Πάνου Κούτρα βραβεύθηκε 4 φορές. Όχι ότι το ήξερα -ότι το θυμόμουν, μάλλον. Απλά έτυχε. Αυτές οι χαζοσυμπτώσεις είναι το αλατοπίπερο της ζωής. Ή έστω, η σως μπεαρνέζ μιας χαλαρής Δευτέρας στο κέντρο της πόλης. Έπινα μια μπίρα παρέα με τη Βάλια και το Φώτη στην "Αμπάριζα" και του λέγαμε ότι σκοπεύαμε να πάμε στο "Ααβόρα" μετά. Κι εκείνη τη στιγμή τσέκαρε το twitter στο Blackberry του (μηχανική κίνηση των εθισμένων στα social networks, ευτυχώς ή δυστυχώς επιμένω σε ένα ταπεινό κινητό των 30 ευρώ που δεν έχει καν κάμερα) και μάς ανακοίνωσε ότι η Μίνα Ορφανού, η Στέλλα ή "Στρέλλα" της ταινίας, μόλις είχε κερδίσει το βραβείο Α' Γυναικείου Ρόλου...

Καθ' όλα δίκαιη η βράβευση. Όχι μόνο γιατί η Μίνα Ορφανού -που δεν είναι καν ηθοποιός, μην ξεχνιόμαστε- έπαιξε άψογα τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια από τις καλλίτερες ταινίες της χρονιάς. Ούτε γιατί μόλις δέκα ημέρες πριν το ΕΣΡ είχε αποδείξει για μία ακόμη φορά από τι αρτηριοσκληρωτικά και πιθανόν εξωγήινα όντα διοικείται, όταν επέβαλε πρόστιμο στην εκπομπή των Φώτη και Μαρίας επειδή την είχαν καλεσμένη, "μία τρανς, σε ακατάλληλη ώρα". Όχι. Η βράβευση ήταν η ιδανική κυρίως για τον συμβολισμό που κουβαλούσε, χωρίς ιδιαίτερο κόπο είναι η αλήθεια: Η πρώτη φορά που δίνεται βραβείο Α' γυναικείου ρόλου σ' αυτά τα «ελληνικά Όσκαρ» και πήγε σε μια ερασιτέχνη ηθοποιό, που δεν γεννήθηκε καν γυναίκα. Κάτι αλλάζει στον ελληνικό κινηματογράφο. Και αλλάζει προς το καλλίτερο. Προς το μη προβλέψιμο, τέλος πάντων.

Η ταινία του Κούτρα ούτως ή άλλως είναι ένα συγκλονιστικό δράμα, ένα πραγματικό αριστούργημα. Για μένα είναι μαζί με τον «Κυνόδοντα» (για τον οποίον όμως παίζει να αλλάξω σήμερα κιόλας γνώμη -θα καταλάβεις γιατί σε λίγο) και τον «Απίθανο κύριο Φοξ» οι ταινίες της χρονιάς. Πραγματεύεται ίσως το πιο δύσκολο θέμα που έχω δει ποτέ σε κινηματογραφική αίθουσα, ένα δίλημμα, μια εμπλοκή από την οποία μέχρι και το δικό μου ψυχαναγκαστικά υπεραναλυτικό μυαλό αδυνατεί ακόμη και τώρα, μισή μέρα μετά, να βρει διέξοδο. Πραγματεύεται μια περιπέτεια στο περιθώριο των ανθρωπίνων σχέσεων, από αυτές που σκοτίζουν μόνο σκηνοθέτες επιπέδου Αλμοδόβαρ. Και την πραγματεύεται πιο περίτεχνα απ' τον καθένα. Χωρίς να ολισθαίνει σε συναισθηματικές υπερβολές, τραβεστί λύσεις, ανασφαλείς ή εξαρτημένες από ναρκωτικά εξηγήσεις. Φαντάζομαι ότι ένα παρόμοιο σενάριο στα χέρια του διάσημου Ισπανού θα είχε καταλήξει σε ένα γκροτέσκο τερατούργημα ή σε μια πικρή κωμωδία που θα τόνιζε το απίθανον του πράγματος. Κοινώς σε ντομάτες που θα εκτοξεύονταν προς το πανί. Στα χέρια του Πάνου Κούτρα έγινε μια ειλικρινής ιστορία αγάπης, από τις πιο όμορφες και -παραδόξως- λυτρωτικές που έχεις δει ποτέ.

Τα περισσότερα και τα σημαντικότερα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου -καθώς και το εισιτήριο για τις προτάσεις για τα κανονικά Όσκαρ- τα πήρε η άλλη σπουδαία στιγμή του ελληνικού κινηματογράφου την τελευταία δεκαετία, ο "Κυνόδοντας" του Γιώργου Λάνθιμου. Καλλίτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, πρότασης της Ακαδημίας για τα Όσκαρ, Β' ανδρικού ρόλου (Χρήστος Πασσαλής), μοντάζ, τα έξι βραβεία για τον «Κυνόδοντα» σήμαναν αναγκαστικά ότι η «Στρέλλα» έπρεπε να περιορισθεί σε τέσσερα (Α' γυναικείου, μακιγιάζ, κοστούμια, σκηνογραφία). Αμφιβάλλω αν στις βραβεύσεις των επόμενων ετών, τα μέλη της Ακαδημίας θα βρεθούν σε τόσο μεγάλο δίλημμα. Αμφιβάλλω γενικά αν ο ελληνικός κινηματογράφος θα βγάλει όχι δύο, αλλά ένα έστω τέτοιο αριστούργημα στα επόμενα δέκα χρόνια...

Το βραβείο φωτογραφίας πήγε φυσικά στο "Μαύρο Λιβάδι", η Άννα Μάσχα πήρε το Β' γυναικείου για το ρόλο της στη "Χρυσόσκονη", ο Αντώνης Καφετζόπουλος το Α' ανδρικού για την "Ακαδημία Πλάτωνος", ο Σταύρος Ψυλλάκης πήρε το βραβείο Ντοκιμαντέρ (για το "Άλλος Δρόμος Δεν Υπήρχε"), ο Τζώρτζης Γρηγοράκης το Μικρού Μήκους ("Κι Εγώ Για Μένα"), ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος το Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη ("Bank Bang") και ο Θανάσης Βέγγος ένα βραβείο Τιμής Ένεκεν.


Σκηνές από τον «Κυνόδοντα» και το «El Castillo de la Pureza»
Και την ώρα που ανακοίνωνα στον Mr. Arkadin πως σκοπεύω να κάνω ένα post για τη "Στρέλλα" και τα βραβεία, μου έστειλε το παραπάνω βιντεάκι. Το ανακάλυψε ο Τάσος Θεοδωρόπουλος και δείχνει τις ομοιότητες μεταξύ του πολυβραβευμένου "Κυνόδοντα" και της ισπανικής ταινίας "El Castillo de la Pureza". Ξέρω: Πώς μπορείς να βγάλεις συμπεράσματα από δέκα σκηνές; Εμένα κάτι έσπασε μέσα μου πάντως. Ξέρω επίσης: Αυτό λέγεται διακειμενικότητα, που λέει κι ο Mr. Arkadin. Ναι, μόνο που ένας σκηνοθέτης της τάξεως του Κουέντιν Ταραντίνο όχι μόνο θα διαφημίσει το πόσο "διακειμενικός" είναι, αλλά θα σου δώσει και τους ακριβείς τίτλους των ταινιών που αντιγράφει. Αν ο Λάνθιμος έχει υπάρξει κι αυτός "διακειμενικός", ίσως το να ανέφερε το "El Castillo de la Pureza" να του στερούσε μερικά βραβεία. Δεν ξέρω. Σε διάφορα indie σινεμαδοblogs είδα ότι οι ομοιότητες αναφέρονται χωρίς να ενοχλούν. Προφανώς γιατί ο Λάνθιμος σκηνοθετικά έκανε άψογη δουλειά. Αλλά αν η ιδέα -αυτό που μας σόκαρε όλους- τελικά δεν ήταν δική του, το να μην το αναφέρει πουθενά δεν λέγεται "διακειμενικότητα". Λέγεται "αντιγραφή".