Κατά πού πέφτει η Περσέπολις;

Η Περσέπολις δεν είναι ένας συγκεκριμένος τόπος. Είναι ένας άλλος τρόπος να περιγράψεις το συναίσθημα του stranger in a strange land, τον "χώρο" που καταλαμβάνει ένας άνθρωπος που νιώθει ξένος στον τόπο του και ξένος σε όποιον τόπο βρεθεί. Είναι επίσης η αντίληψη του καθένα μας για την πατρίδα - κάτι τελείως προσωπικό, άσχετο με την "αντικειμενική" πατρίδα του χάρτη ή του βιβλίου της ιστορίας.

Η Περσέπολις είναι το κόμικ που έφτιαξε - με αυτές τις απίστευτα απλές γραμμές, και το απόλυτο ασπρόμαυρο, χωρίς ίχνος γκρίζου - η Μαρζάν Σατραπί, όταν βρέθηκε στο Παρίσι. Ήταν ο τρόπος της να απαντήσει μια και καλή στην περιέργεια όλων των νέων φίλων της που προσπαθούσαν να καταλάβουν τι σημαίνει να είσαι ένα κορίτσι από το Ιράν. Αντί να λέει ξανά και ξανά τις ίδιες ιστορίες, αποφάσισε να τις καταγράψει με ασπρόμαυρα σκίτσα. Το κόμικ καταγράφει την πολιτική ιστορία του Ιράν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες (με αναφορές και στις προηγούμενες) όπως την έζησε ένα κορίτσι που μεγάλωσε στα '80s. Η υποκειμενικότητα αυτή είναι το μεγάλο ατού και το μεγάλο μειονέκτημα του κόμικ. Είναι ατού γιατί διαθέτει αυτήν την ακαταμάχητη αμεσότητα μιας προσωπικής ιστορίας, ενός κοριτσιού που δεν διεκδικεί δάφνες ηρωίδας, απλώς αφηγείται τη ζωή της. Και είναι μειονέκτημα ακριβώς γιατί λείπει η ηρωική διάσταση: όταν καταναλώνουμε έργα μυθοπλασίας, αυτό που κυρίως ψάχνουμε είναι οι ιστορίες που μας ξεπερνάνε, θέλουμε ήρωες bigger than life, υπέροχους χαρακτήρες σε εξωφρενικές περιπέτειες. Το "Περσέπολις" - που χωρίζεται σε τέσσερα βιβλιαράκια - μοιραία δεν έχει τέλος, μένει μετέωρο, γιατί και η αφηγήτρια-ηρωίδα του δεν έχει "τελειώσει" συνεχίζει τη ζωή της. Ή τουλάχιστον, προσπαθεί.

"Αυτή η γυναίκα δεν θα ευτυχήσει ποτέ", μου είπε η Σοφία στο ταξί που μας μετέφερε στο σπίτι, μακριά από το κοσμικό πάρτι στο City Link, για την έναρξη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, που ξεκίνησε με την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας κινουμένων σχεδίων Περσέπολις, που έφτιαξε η Μαρζάν Σατραπί.

"Δεν γίνεται να έχεις ζήσει όλα αυτά και να μπορέσεις να τα ξεπεράσεις", μου εξήγησε τη σκέψη της. Δεν έχει άδικο - γι' αυτό διάλεξε μέσα που διαθέτουν από τη φύση τους μια ελαφρότητα (το κόμικ, τα κινούμενα σχέδια), για να πει μια ιστορία βίας, ηλιθιότητας, μισαλλοδοξίας και πόνου. Γιατί μόνο με το χιούμορ μπορείς να τα πολεμήσεις όλα αυτά.

Είχα διαβάσει πάρα πολλά για το "Περσέπολις", πριν το αγοράσω. Ήταν ένα σάββατο του Ιουλίου, που βρέθηκα στο τμήμα κόμιξ της Fnac, στο Mall. Είχα μπροστά μου τρεις εκδόσεις: την αγγλική, τη γαλλική και την ελληνική. Η αγγλική ήταν η φθηνότερη, αλλά την απέρριψα - τι νόημα έχει να διαβάσω ένα γαλλικό κόμικ στα αγγλικά; Η γαλλική έκδοση ήταν ελαφρώς φθηνότερη από την ελληνική (περίπου ένα ευρώ) και είχε μαζέψει τα τέσσερα βιβλιαράκια σε έναν τόμο, ενώ η ελληνική χωρίζεται σε δύο. Παρ' όλα αυτά διάλεξα την ελληνική - γιατί προτιμώ τα χρήματά μου να πάνε στον εκδότη που τολμά να φέρει στα ελληνικά ένα τέτοιο έργο. Ευτυχώς η μετάφραση είναι εξαιρετική.

Παραδόξως, η ταινία είναι καλύτερη από το βιβλίο. Ίσως να είμαι προκατειλημμένος, γιατί βρίσκω θαυμάσιο το ότι η (υπέροχη) Κιάρα Μαστρογιάννι και η μαμά της, η (θεά) Κατρίν Ντενέβ, δανείζουν τις φωνές τους στη Μαρζάν και τη δική της μαμά. Ίσως πάλι με συγκίνησε πολύ το καταπληκτικό σάουντρακ - που περιλαμβάνει την καλύτερη χρήση του Eye of the Tiger από την εποχή του Ρόκι. Δεν ξέρω πώς να τελειώσω αυτό το σημείωμα. Θα πω απλώς πως το Περσέπολις είναι η πρώτη σημαντική ταινία της σεζόν - σκέτη απόλαυση.