Ο Μάρκος Πρωθυπουργός

Έπεσα τις προάλλες πάνω σε μια είδηση που έλεγε «Εκτέλεσαν τον Γιώργο Παπανδρέου. Ο πρώην πρωθυπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ είναι νεκρός». Ήταν ένα απόσπασμα από τη νέα ταινία του Δημήτρη Κολλάτου. Συνοδευόταν κι από ένα κομμάτι, σε μουσική Μάρκου Βαμβακάρη και στίχους του σκηνοθέτη – πολιτικού, παράξενο και άχαρο. Μεγάλωσα στον ίδιο δρόμο που έμενε ο Κολλάτος και αντιμετώπιζα πάντα με κάποια συμπαθή περιέργεια αυτό το κράμα σαλεμένης αντίστασης και δημιουργικής γραφικότητας που έβγαζε στο έργο του. Με τα χρόνια, βέβαια, έμεινε μόνο η γραφικότητα –ή εγώ απλά ωρίμασα- και κρατήθηκα μακριά του. Ισοπεδώθηκε και η μονοκατοικία του κι έγινε μια ογκώδης, απρόσωπη πολυκατοικία. Αλλά αυτό με το θάνατο του ΓΑΠ και η διασκευή στο κομμάτι του Βαμβακάρη μού έφεραν αναμνήσεις από το παρελθόν, τότε που φοιτητής ακόμη το είχα ρίξει στη μελέτη του ρεμπέτικου.

Δεν έχει και πολύ νόημα να μιλήσουμε για το ίδιο το ρεμπέτικο εδώ, αλλά αξίζει να θυμηθούμε την ιστορία του «Ο Μάρκος πρωθυπουργός» ή απλά «Οι πρωθυπουργοί», ενός από τα πιο γνωστά σατιρικά τραγούδια του, όπως την κατέγραφε ο ίδιος ο Βαμβακάρης στην αυτοβιογραφία του... Μετά την παλινόρθωση της μοναρχίας τον Οκτώβριο του 1935, Πρωθυπουργός της χώρας γίνεται ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Κονδύλης. Στις 30 Νοεμβρίου ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β’, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, θα διορίσει για Πρωθυπουργό έναν πολιτικό, τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή, με σκοπό την διεξαγωγή εκλογών. Ο Δεμερτζής θα κυβερνήσει μέχρι τις 13 Απριλίου του 1936, όταν και θα πεθάνει από ανακοπή καρδιάς. Ενάμιση μήνα νωρίτερα, ο Κονδύλης είχε φύγει κι αυτός από τη ζωή, από καρδιακή προσβολή.

Αλλά ο θάνατος που είχε σημαδέψει περισσότερο από όλους την Ελλάδα εκείνη την άνοιξη ήταν αυτός που σημειώθηκε στις 18 Μαρτίου, όταν αποδήμησε εις Κύριον ο Ελευθέριος Βενιζέλος, επίσης από καρδιά (είχε, βέβαια, προηγηθεί βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο). Μετά και το θάνατο του Δεμερτζή και καθώς η κυβέρνηση περνούσε πια στον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος στις 4 Αυγούστου θα εγκαθίδρυε δικτατορία, ο Μάρκος Βαμβακάρης κάθισε κι έγραψε ένα από τα σκωπτικά του τραγούδια, με θέμα τους θανάτους των πρωθυπουργών.

Ήταν αυτό εδώ:


Στην αυτοβιογραφία του, ο Μάρκος Βαμβακάρης αναρωτιόταν πώς έγινε και πέθαναν τέσσερις – πέντε πρωθυπουργοί μέσα σε μια μόνο χρονιά, αλλά και δήλωνε τυχερός που πρόλαβε κι έβγαλε το κομμάτι σε δίσκο, πριν ο Μεταξάς καταλύσει τη δημοκρατία, γιατί τότε δεν θα είχε ελπίδα να περάσει από τη λογοκρισία. Γιατί, όμως, ο Συριανός ρεμπέτης μιλούσε για πέντε θανάτους, ενώ εμείς θυμηθήκαμε τρεις;

Η ιστορία είναι ότι το σερί θανάτων πρωθυπουργών της Ελλάδας συνεχίστηκε στις 17 Μαΐου, όταν πέθανε ο Παναγής Τσαλδάρης, από ανακοπή καρδιάς. Είχε διατελέσει πρωθυπουργός από το 1932 ως το 1935, εναλλάξ με το Βενιζέλο, στα τελευταία 3 χρόνια της βραχύβιας Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας που εγκαθιδρύθηκε το 1924 όταν κηρύχθηκε έκπτωτη η βασιλική δυναστεία. Στις 16 Σεπτεμβρίου, ενάμιση μήνα μετά τη δικτατορία Μεταξά, έφυγε από τη ζωή –από γηρατειά αυτός- ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, που είχε διατελέσει 6 φορές Πρωθυπουργός στο παρελθόν, αλλά και Πρόεδρος της Δημοκρατίας, την περίοδο που ήταν έκπτωτος ο Βασιλιάς. Το μέτρημα του Βαμβακάρη σταματά κάπου εδώ, αλλά η Ιστορία λέει ότι εκείνη τη χρονιά οι Έλληνες Πρωθυπουργοί που έφυγαν για τον άλλο κόσμο ήταν έξι. Στις 17 Νοεμβρίου, από ανακοπή καρδιάς και αυτός, πέθανε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου που είχε διατελέσει το 1932 Πρωθυπουργός για μια εβδομάδα, μετά την 4η Πτώχευση της Ελλάδας και μέχρι ο Βενιζέλος να καταφέρει να ξανασυγκροτήσει την Κυβέρνηση που διαλύθηκε ως μια από τις συνέπειες του τραγικού εκείνου συμβάντος.

Πάμε όμως πίσω στο τραγούδι του Βαμβακάρη, γιατί όποιος το ακούσει σήμερα, δύσκολα θα το συνδέσει με την εποχή εκείνη. Στις τρεις στροφές που υπάρχουν στην ηχογράφηση της άνοιξης του ’36 δεν αναφέρεται ο θάνατος κάποιου πρωθυπουργού. Ακούγεται μόνο ο στίχος «όσοι γίνουν πρωθυπουργοί, όλοι τους θα πεθάνουν», κάπως προφητικός, σίγουρα επιθετικός. Η αλήθεια είναι ότι υπήρχε μία ακόμη στροφή, αυτή με την οποία ξεκινούσε το τραγούδι, την οποία ο Μάρκος τραγουδούσε στο μαγαζί που έπαιζε στην Άνω Σύρα, αλλά που δεν μπορούσε –για ευνόητους λόγους- να ηχογραφήσει. Η στροφή ήταν αυτή: Επέθανε ο Κονδύλης μας πάει και ο Βενιζέλος την πούλεψε κι ο Δεμερτζής που θα ‘φερνε ένα τέλος

Για την ιστορία, η σημερινή διασκευή του Δημήτρη Κολλάτου στο ιστορικό, σατιρικό ρεμπέτικο του Μάρκου Βαμβακάρη εμπλέκει, πέραν του Γιώργου Παπανδρέου, τον Ευάγγελο Βενιζέλο, τον Αντώνη Σαμαρά, το Φώτη Κουβέλη και τον Άκη Τσοχατζόπουλο. Αν αντέχεις να το ακούσεις, είναι αυτό εδώ –μαζί με σκηνές από τη νέα ταινία του σκηνοθέτη:


(Γράφτηκε για το Jumping Fish)