Lisztomania!

Στις αρχές της δεκαετίας του '80 έβλεπα πολύ περισσότερη τηλεόραση απ' όση βλέπω τώρα. Κι ας υπήρχαν τότε μόνο δύο κανάλια. Εκ των οποίων το ένα λεγόταν Υ.ΕΝ.Ε.Δ. -και σήμαινε Υπηρεσία Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων. Η αγαπημένη μου εκπομπή ήταν το παιδικό magazino "A-μπε-μπα-μπλομ" (μπορεί και να λεγόταν "Γύρω Γύρω Όλοι" -μιλάμε για ένα τέταρτο του αιώνα και βάλε πίσω, πού να θυμάμαι ονόματα;) με παρουσιάστρια μια νηπιαγωγό στο στυλ "η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά" που εμένα πρέπει να μου προξενούσε τα πρώτα σεξουαλικά σκιρτήματα (αλλά ούτε κι αυτό το θυμάμαι με σιγουριά) και entertainer τον Γιάννη Ζουγανέλη, ο οποίος -με μπούκλες και μούσια τότε- άρπαζε την κιθάρα του και τραγουδούσε μαζί με τα νήπια - καλεσμένους της εκπομπής- το οργιαστικό "Γειά σας παιδιά" που έκλεινε το καθημερινό σόου και σήμαινε την ώρα που έπρεπε να πιω την πορτοκαλάδα μου συνοδεία μπισκότων Μιράντα. [Ηχητικό ντοκουμέντο: στο πρώτο και στο τελευταίο μισό λεπτό του βίντεο ακούγεται ο Γιάννης Ζουγανέλης και τα τραγουδάκια του από εκείνο το παιδικό. Η Ελεονώρα που καλεί να τραγουδήσει μαζί με τα υπόλοιπα παιδάκια φαντάζομαι ότι είναι η κόρη του...]

Μού άρεσε ακόμη να βλέπω τα ματς της Εθνικής, αφού είχα για ήρωες τον Νίκο τον Σαργκάνη και τον Θωμά τον Μαύρο, τον "Θησαυρό της Βαγίας", που βασιζόταν στο βιβλίο της Ζωρζ Σαρρή, το οποίο βέβαια δεν είχα λατρέψει όσο τη σειρά, και τα κινούμενα σχέδια "Νταρντακάν και οι τρεις σωματοφύλακες". Αλλά εκεί που πραγματικά ψάρωνα ήταν κάθε φορά που έδειχνε επεισόδιο της σειράς "Λιστ". Ήταν σε μια εντελώς άγνωστη γλώσσα (στα ουγγρικά, όπως πληροφορήθηκα αιώνες αργότερα) και σχεδόν όλοι και όλες οι ηθοποιοί ήταν ξανθοί. Επίσης, είχε μουσική, πολλή μουσική και κάποια στιγμή ακούστηκε και μια γνώριμη μελωδία, την οποίαν μπορούσα να αντιστοιχίσω με τα μοναδικά γαλλικά που ήξερα τότε: "Αλορζανφάν ντελά πατρίιιιιι....".

Δεν είμαι σίγουρος αν η στρεβλή μου μέχρι χθες πεποίθηση ότι την "Μασσαλιώτιδα" την είχε συνθέσει ο Φραντς Λιστ οφειλόταν σ' εκείνη την σειρά ή σε κάποιαν επιπόλαιη δασκάλα της μουσικής στο σχολείο -το σίγουρο είναι ότι είχα εντυπωσιαστεί τόσο από το εβδομαδιαίο τηλεοπτικό δράμα με τους ξανθούς ερωτύλους μαλλιάδες, ώστε ο συγκεκριμένος συνθέτης έγινε ένας από τους αγαπημένους μου, χωρίς να έχω ακούσει ούτε ένα έργο του.

Η σειρά εκείνη, ουγγρικής παραγωγής του 1982, σήμανε τελικά δύο πράγματα για τη μετέπειτα εξέλιξή μου στο ιδιόμορφο πλάσμα που είμαι σήμερα: α. Πάντα θα με συνέπαιρναν οι μαλλιάδες μουσικοί (μεγάλωσα χεβιμεταλλάς και ανδρώθηκα με το grunge) και γενικά η αντισυμβατική μουσική. β. Δεν θα δεχόμουν ποτέ πια κάτι με ενθουσιασμό, όσο σπουδαίο ποιοτικά κι αν ήταν, αν δεν συνοδευόταν κι απ' το ανάλογο πακέτο, με τους φιόγκους του, τα φανταχτερά του χρώματα, το άψογο φινίρισμα στις γωνίες.

Ο Λιστ ήταν στην ουσία ο πρώτος ροκ σταρ. Δεν ήταν μόνο το φιζίκ του (φτυστός ο Κομπέιν!). Δεν ήταν οι περιπέτειές του με τις γκόμενες, οι ορδές από γκρούπις που περίμεναν μια ακτίδα προσοχής μετά τα ρεσιτάλ του και μάζευαν τις γόπες από τα πούρα του για να τις κρύψουν στα ντεκολτέ τους. Δεν ήταν ούτε καν η ασυνήθιστη ζωή του, αφού είχε σπίτι στο Παρίσι, στο Μπαϊρόιτ, στο Λονδίνο, στη Βαϊμάρη, στη Ρώμη και στη Βουδαπέστη (εσφαλμένα, επίσης, θεωρείται Ούγγρος -είχε γεννηθεί στο Ντόμπορτζάν της σημερινής Ουγγαρίας, που τότε όμως λεγόταν Ράιντινγκ και ήταν κομμάτι της Αυστροουγγαρίας, από Γερμανόφωνους γονείς) -ένας πρώιμος πολίτης του κόσμου. Ήταν πάνω απ' όλα η εμφάνισή του στην σκηνή: Εκεί όπου έσπαγε τα πιάνα του από την ένταση, όπου ανέμιζε την ξανθή του κώμη σε κάθε βίαιο πάτημα των πλήκτρων, όπου ίδρωνε το white tie του από τη μανία με την οποία απέδιδε τη μουσική του -και τη μουσική των άλλων.

Γιατί εκεί, στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Λιστ έφερε τρεις τεράστιες καινοτομίες στην τέχνη του, καινοτομίες που άλλαξαν τα πάντα με μιάς: Κατ' αρχάς έπαιζε και έργα άλλων. Ως τότε, οι μουσικές των μεγάλων συνθετών έτειναν να χάνονται μετά τον θάνατό τους. Ο Λιστ όμως τις έφερε στις παραστάσεις του και, κυρίως, μετέγγραψε τα σημαντικότερα έργα σε εκδοχές για ένα, δύο, τέσσερα πιάνα (το έκανε και με την "Μασσαλιώτιδα" και κάπου εκεί μπερδεύτηκα εγώ). Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε ακόμη ο φωνογράφος και στα σπίτια η μουσική που ακουγόταν ήταν αυτή που έπαιζε στο πιάνο το μέλος της οικογένειας που αναλάμβανε τον ρόλο του διασκεδαστή την εκάστοτε βραδιά. Οι πλούσιοι είχαν σάλα με τέσσερα πιάνα στις επαύλεις τους και οι παρτιτούρες του Λιστ τούς έφεραν πιο κοντά σε σπουδαίες συμφωνίες και άλλα έργα του περασμένου αιώνα, τα οποία αλλιώς δεν θα άκουγαν ποτέ...

Δεύτερον: Ο Λιστ εισήγαγε την έννοια της "παράστασης" στη μουσική. Ήταν ο πρώτος που έπαιξε ρεσιτάλ πιάνου, που έβαζε τον μουσικό και όχι το έργο στο επίκεντρο και που στην ουσία όρισε την έννοια της "συναυλίας" όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Μέχρι τότε, το να πας σε ένα κονσέρτο σήμαινε ότι πας για να ακούσεις τη μουσική. Από τότε άρχισες α πηγαίνεις για να κοπανηθείς κι εσύ με τον περφόρμερ. (Και οι γκρούπις για να τού πάρουν ένα τσιμπούκι).

Τρίτον: Με την επιβλητική του παρουσία και την εξαντλητική του δουλειά στην διδασκαλία των μαθητών του, μεγέθυνε στο έπακρο το ρόλο του δασκάλου της μουσικής. Οι επόμενες γενιές μουσικών δεν θα βασίζονταν πια μόνο στο ταλέντο τους και το "μουσικό αυτί" τους, αλλά θα δούλευαν εντατικά για να γίνουν βιρτουόζοι και να αποδίδουν στο μέγιστο τα έργα τους και τα έργα των προκατόχων τους. Ο Λιστ λάτρευε τον Παγκανίνι και τελικά κατάφερε να γεμίσει τον κόσμο με μπόλικους παγκανινοδειδείς περφόρμερ. Ο Ίνγκι Μάλμστιν είναι ένας μακρινός απόγονος των δυο τους (έτσι, για να συνδέσω κάπως αυτό το post με το χεβιμεταλλάδικό μου παρελθόν).

Και, φυσικά, ο Λιστ ήταν και σπουδαίος συνθέτης. Ήταν, όμως, τόσο πολυγραφότατος, ώστε δίπλα στα λίγα εξαιρετικά του έργα, να αφήσει και μπόλικα "σκουπίδια" -με αποτέλεσμα ο επόμενος αιώνας να τον θυμάται πιο πολύ ως "σπουδαίο πιανίστα", παρά ως συνθέτη μουσικής. Κι όμως: ο μεταρομαντισμός του, επηρρέασε πάρα πολύ τον Βάγκνερ (άσε που είχαν και συγγένεια, αφου ο Γερμανός, αν και συνομήλικος του Λιστ, παντρεύτηκε μια κόρη του) και τον Μπέλα Μπάρτοκ.

Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννησή του και οι πάλαι ποτέ υπήκοοι της Αυστοουγγρικής Αυτοκρατορίας έχουν σκοπό να το γιορτάσουν. Ονομάζουν μάλιστα το όλο νταβαντούρι "Lisztomania", αναβιώνοντας έναν όρο του 1840, όταν οι Βερολινέζοι βαρούσαν μαλακίες ομαδικά, από τα ρεσιτάλ που είχε δώσει ο Λιστ στην πόλη τους. Πριν δύο χρόνια θα θυμάστε και το επικό τραγουδάκι με τον ίδιο τίτλο που μας παρουσίασαν οι Phoenix! Εμείς εδώ δεν προβλέπω να παραχωρήσουμε κάτι περισσότερο από ένα μονόστηλο σε δυο-τρεις "σοβαρές" εφημερίδες, αλλά έτσι και κάποιο κανάλι (της Βουλής, είναι το πιο πιθανό...) τολμήσει να παίξει εκείνη την ουγγρική εϊτίλα που χάζευα πιτσιρικάς, ορκίζομαι να ξανανοίξω το χαζοκούτι μου για κάτι άλλο εκτός από ματς Champions League!