[Στο πλαίσιο της Blogovision 2013, το Πο Πο Culture! προσφέρει δωρεάν στους αναγνώστες του σύντομα μαθήματα ιστορίας και λαογραφίας]
Πορτογαλία: Χώρα της Ευρώπης. Επίσης, το πρώτο συνθετικό του ονόματος της μπάντας από το Όρεγκον των ΗΠΑ Portugal. The Man.
Μάθημα της 19ης Δεκεμβρίου 2013: Πορτογαλία. Η χώρα.
Μέχρι περίπου το 1400 μ.Χ. η Πορτογαλία ήταν το τελευταίο κατοικήσιμο έδαφος της Ευρώπης πριν την απέραντη "έρημο" που εκτεινόταν στα δυτικά. Πριν τον ωκεανό δηλαδή. Ήταν ένα φτωχό, ασήμαντο βασίλειο, που κατάφερνε να επιβιώνει μέσα στο χρόνο χάρη στις διπλωματικές του ενέργειες για να τα έχει καλά με τους μουσουλμάνους γείτονές του στο Νότο αλλά και τους αρκετά πιο άγριους Καστιγιάνους στην Ανατολή.
Στην αυγή του 15ου αιώνα, η Λισαβόνα, η πρωτεύουσά της, άρχισε να αποκτά ένα σημαντικό ρόλο και να δίνει στο βασίλειο ένα σχετικό πλούτο. Το εμπόριο διά της θαλάσσης, χάρη και στα βελτιωμένα πλοία με τη μεγαλύτερη χωρητικότητα και την βελτιωμένη ναυσιπλοΐα, την καθιστούσε τον συνεκτικό δεσμό μεταξύ της Μεσογείου και των βόρειων θαλασσών. Έτσι, οι Πορτογάλοι ναυτικοί απέκτησαν μια εμπειρία που δεν την είχαν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (εξαιρουμένων, φυσικά, των Γενοβέζων και των Βενετσιάνων). Το 1426 μάλιστα έπλευσαν ως τη Μαδέιρα και το 1430 ως τις Αζόρες, στήνοντας τις πρώτες ευρωπαϊκές αποικίες στον Ατλαντικό. Δεν το έλεγες "αυτοκρατορία" ακόμη, αλλά οι φτωχοί Πορτογάλοι είχαν ανοίξει τα μάτια τους και είχαν ξεκινήσει τα πειράματα.
Η αποκάλυψη ήρθε μερικά χρόνια αργότερα όταν κάποιοι σπουδαίοι θαλασσοπόροι έπεισαν το στέμμα ότι η Πορτογαλία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο για τα συμφέροντα της καθολικής Ευρώπης. Πώς; Χάρη στη γεωγραφική της θέση, θα μπορούσε να βρει μια θαλάσσια οδό που θα παρήκαμπτε το "μουσουλμανικό τείχος" που είχαν στήσει οι αυτοκρατορίες των Μαμελούκων και των Οθωμανών στη Βόρεια Αφρική και τη Μικρά Ασία, να αποκαταστήσει την άμεση σχέση των Ευρωπαίων εμπόρων με την Ανατολή και τα αγαθά των Ινδιών και της Κίνας και -το σημαντικότερο- να συνδεθεί με το θρυλικό χριστιανικό βασίλειο του Πατέρα Ιωάννη που βρισκόταν νοτίως της Αιγύπτου. Τέτοιο πράγμα, φυσικά, δεν υπήρχε, ήταν μια φαντασίωση των Ευρωπαίων, αλλά είχε γίνει τόσο μεγάλη μόδα με δεκάδες βιβλία να γράφονται γι' αυτό από τον 12ο αιώνα, ώστε ο βασιλιάς της Πορτογαλίας έδωσε το πράσινο φως για τις πανάκριβες αποστολές που θα ξεκινούσαν τον περίπλου της Αφρικής. Έμοιαζε σχεδόν με σταυροφορία κατά των απίστων.
Το 1498, ο Βάσκο ντα Γκάμα κατάφερε πρώτος να φτάσει στην Ινδία δια θαλάσσης. Η Καλκούτα, το ανατολικότερο άκρο του ταξιδιού του, ήταν ένα μοναδικό κατόρθωμα, αλλά η Πορτογαλία είχε ήδη αρχίσει να απολαμβάνει τους καρπούς του φιλόδοξου σχεδίου της, πολύ πριν αυτός φτάσει εκεί πέρα. Στις αφρικάνικές ακτές βρήκαν χρυσάφι και άλλα αγαθά στα οποία κανένα άλλο ευρωπαϊκό κράτος δεν είχε πρόσβαση. Οι ίδιοι οι Αφρικανοί μισούσαν τη θάλασσα και έχτιζαν τα μικρά τους βασίλεια μόνο στην ενδοχώρα. Έτσι οι Πορτογάλοι δεν είχαν την παραμικρή ενόχληση. Για πολλά χρόνια κατάφεραν να κρατήσουν ακόμη και την πηγή του ξαφνικού τους πλουτισμού μυστικό.
Στην Ινδία, μην έχοντας τη δύναμη σε ανθρώπους και όπλα για να επιβάλουν τα θέλω τους στους ντόπιους, έστησαν ένα δίκτυο συναλλαγής με τους τοπικούς εμπόρους, που βασιζόταν σε ένα μεγάλο βαθμό σε "πειρατικές" τακτικές. Έφτιαξαν διάφορα εμπορικά κέντρα και στην ουσία υποχρέωναν τα πλοία των Ασιατών εμπόρων να περνούν από εκεί και να πληρώνουν κάποιου τύπου μίζα, αλλιώς ο ανώτερος τεχνολογικά στόλος των Πορτογάλων τα τραμπούκιζε εν πλω και τους έκλεβε την πραμάτεια. Μέχρι το 1540, ούτε 7.000 Πορτογάλοι συνολικά δεν ζούσαν στις αφρικανικές και τις ασιατικές τους κωμοπόλεις. Ο πλούτος του βασιλείου δεν ερχόταν από την κατάκτηση εύφορων περιοχών, αλλά από τον τρόπο που πίεζε το τοπικό τους εμπόριο προς όφελός του και από το γεγονός ότι οι υπόλοιπες -και πιο δυνατές- ευρωπαϊκές χώρες δεν είχαν ακόμη φτάσει τόσο ανατολικά διά της θαλάσσης.
Ο ξαφνικός πλουτισμός της Πορτογαλίας έκανε τους γείτονές της Καστιγιάνους να ζηλέψουν. Κι ενώ κανείς άλλος δεν ενδιαφέρθηκε να εξερευνήσει ακόμη περισσότερο την "έρημο στα δυτικά", ήταν η Καστίλη που χρηματοδότησε την ιδέα του Γενοβέζου Χριστόφορου Κολόμβου για ένα ταξίδι προς την Κίνα με πλοία. Ανάποδα δηλαδή από τον Δρόμο του Μεταξιού και το Μάρκο Πόλο. Οι Πορτογάλοι δεν έχασαν καθόλου από την κωλοφαρδία των Καστιγιάνων να ανακαλύψουν την Αμερική. Ίσα ίσα, που οι αφρικανικές και ινδικές τους περιπέτειες τους έκαναν "έτοιμους από καιρό" να εκμεταλλευτούν την "έρημο" που πια είχε μετατραπεί σε μια λεωφόρο χρυσού. Το 1550 είχαν ήδη καθιερωθεί ως οι ηγεμόνες της σημερινής Βραζιλίας. Ήταν η πιο σπουδαία απ' όλες τους τις αποικίες, αυτή που για 300 χρόνια τους έκανε μια από τις υπερδυνάμεις ολόκληρου του κόσμου...
Άκουσέ το όλο εδώ:
Η λίστα με τα καλλίτερα του 2013, μέχρι στιγμής:
02. Portugal. The Man - Evil Friends
03. Devendra Banhart - Mala
04. Suede - Bloodsports
05. Vampire Weekend - Modern Vampires Of The City
06. Arcade Fire - Reflketor
07. The Veils - Time Stays, We Go
08. The National - Trouble Will Find Me
09. Chvrches - The Bones Of What You Believe
10. Jagwar Ma - Howlin'
11. Gogol Bordello - Pura Vida Conspiracy
12. Anna Calvi - One Breath
13. Cults - Static
14. Josh Ritter - The Beast In Its Tracks
15. The Joy Formidable - Wolf's Law
16. Sigur Ros - Kveikur
17. Steve Mason - Monkey Minds In The Devil's Time
18. Foals - Holy Fire
19. Mazzy Star - Seasons Of Your Day
20. Rotting Christ - Κατά Τον Δαίμονα Εαυτού
21-30: Όσα έμειναν απέξω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου